Nguyễn Thanh Xuân
TỪ MUÔN ĐẾN MỘT
1-
Một tập hợp những hột cát nhỏ
Thành bãi cát chạy dài hàng cây số
Nhặt lên một hột tình cờ
Chợt thấy mình trong đó!
Chiều lẫn giữa đám đông tắm biển
Như hột cát lẫn trong bãi cát
Vô tình gặp một người quen
Từ hột- cát- không- tên
Mình bỗng thành hột- cát- có- tên!
Nào ai hay xuất xứ tự nơi nào
Hột cát trùng triềng thời gian đưa đẩy
Hột cát giống như cuộc đời mình vậy
Ai hay đâu trôi dạt tới đất này!
Hột cát giữa muôn
Nhặt lên thành một
Như tên em anh nhặt giữa muôn người…
2-
Sáng thức dậy đã người sôi giữa phố
Thành phố mấy triệu dân mình quen được bao người?
Bao người ghi tên mình vào bộ nhớ?
Bao người ném tên mình giả ngay trước cửa?
Nói chi mang tới góc bể chân trời!
Nhưng dãu sao
Mình vẫn tin ở con người
Như tin đất dưới chân mình đang đứng
Như tin quê nghèo đã nuôi mình khôn lớn
Không ai sống mà không có bạn bè
Những bạn bè
Nhiều khi đông như hội
Dẫu ít thôi
Là những chân thành
Dẫu ít thôi
Những chính nhân quân tử
Dẫu ít thôi
Những người mình ngưỡng mộ
Dẫu ít thôi
Là những tri âm…
Mình trồng thơ và thu hoạch giữa vô cùng
Một hột cảm dù nhỏ như hột cát
Đã có thể coi là mùa bội thu…
3-
Thời gian giống một vòng tràng hạt
Hóa công lần mãi cũng mỏi tay
Phúc đâu người tìm họa đâu người tránh?
Em có tin đời ngắn ngày dài?
Có nỗi buồn trong như nước lọc
Có niềm vui nhọn hoắt mảnh sành
Có cái bắt tay thề nguyền lạnh toát
Mình rửa hết đời tay chưa hết tanh
Đời là đi từ muôn đến một
Muôn ước mơ may lắm một thành
Muôn chân tu may một lần ngộ giác
Muôn vì sao may có một hành tinh xanh
Một hột cát- một ta- một vì tinh tú
Cũng chứa muôn- cũng tồn tại trong muôn
Như hột đất trong đất là đất
Mình cầm lên đất bỗng có linh hồn*
Ngỡ chỉ với hai tư chữ cái
Hết vỡ lòng là thạo- chữ ơi!
Ai hay viết cạn một đời lao lực
Vẫn hồn như chưa viết được thành lời!
Mình đã gặp
Trẻ tới già đã gặp
Không phải muôn nhưng nhiều lắm những- con- người
Vẫn khao khát phía chân trời trước mặt
Gặp một người- đích thực- một- con- người !
VT 7/7/2011
Lê Huy Mậu
* Ý thơ Chế Lan Viên
Lời bình của Nguyễn Thanh Xuân
Một vấn đề trăn trở, khắc khoải trong thơ Lê Huy Mậu là nỗi lo nhân tình, về sự cư xử bất ổn giữa người – người, giữa con người với tự nhiên. Con người bé nhỏ tinh diệu là sản phẩm của vũ trụ. Muôn loài chung sống và hỗ trợ cho nhau sinh tồn và phát triển. Ta ăn cỏ cây, loài vật và đến ngày chúng xơi ta! Triệu triệu năm xưa đã thế. Và, triệu triệu năm sau vẫn thế thôi. Người với muôn loài như thế. Huống chi người với nhau? Tôi nhớ câu người xưa nói: “Hơn nhau tấm ao manh quần, đến khi ở trần, ai cũng như ai”. Chính ta phân biệt đối xử nhau, giành giật nhau, cố vơ vét thật nhiều cho cá nhân mình. Trong khi vật chất tạo nên con người như nhau. Thời gian sống, thèm muốn bản năng y như nhau. Tôi nhớ trong “Thời gian khắc khoải”, Huy Mậu có những hình ảnh về bến sông quê ôm lấy xóm làng, tết đến ta thịt heo con quạ khoang cũng được chia phần, ta rửa rau trên bến cho con cá cùng ăn,… Thế thì sao con người không chung sống thân thiện, không dành phần sống cho nhau?
Bài thơ của Huy Mậu tròn tứ mà đa nghĩa. Cấu trúc ba đoạn tăng tiến, tương hỗ và đối sánh: từ một chiều tắm biển trên bãi cát có ai gọi tên “Mình bỗng thành hạt- cát –có –tên!”; đến một buổi sáng giữa phố “người sôi” mình thành xa lạ “bao người ném tên mình giả ngay trước cửa?” nến khát khao kết giao bẻ bạn tri âm dể cánh diêu phiêu dạt gắn với “đất này”:
Hột cát trùng triềng thời gian đưa đẩy
Ai hay đâu trôi dạt tới đất này!
Phần ba xem như khái quát quan niệm sống, nhận thức về MỘT trong MUÔN, bày tỏ quan niệm về con người:
Đời là đi từ muôn tới một
Muôn ước mơ may lắm một thành
Muôn chân tu may một lần giác ngộ
Muôn vì sao may một hành tinh xanh
Luôn luôn đặt mình trong “bãi cát”, trong muôn kiếp con người, không tự “phong”, không khép kín. Theo tôi, đây là cái nhìn thân thiện, hài hòa với nhân loại. Từ cái nhìn thân thiện đi đến ăn ở, ứng xử hài hòa, đầy chân thiện đem lại bình yên cho cuộc đời vốn lắm nhiêu khê và đố kỵ!
Tất nhiên một – cá nhân mỗi con người chấp nhân sự xô đẩy, sàng lọc của ông trời – như ngẫu nhiên, như may nhờ rủi chịu. Có phải vậy mà tác giả dùng một loạt từ “may lắm”, “may một”? Chuyện này thuộc về duyên kiếp, do ông trời. Nó nằm ngoài ước muốn cá nhân mình?
Nhưng mỗi con người phải làm chủ, phải vận động tích cực chính mình. Không được sống trôi, buông xuôi số kiếp. Không được đổ thừa cho số kiếp. Như trong bài thơ, Huy Mậu đã khẳng định: anh phải “nhặt” cái tên em, nhận thức ra chính mình, trân trọng những người bạn tri âm, bạn chính nhân quân tử, phải biết ngưỡng mộ người cao đẹp mà noi theo, phải tự trân trong mồ hôi cầy cấy gieo trồng của mình:
Mình làm thơ và thu hoạch giữa vô cùng
Một hạt cảm dù nhỏ như hột cát
Đã có thể coi là mùa bội thu…
Làm nên danh phận trên lĩnh vực nào cung đổ mồ hôi sôi nước mắt. Ghi dấu ấn chút xíu trong thi ca càng khó bội phần! Từ chung chung giữa muôn trùng quên nhớ, từ cõi cát mù thăm thẳm thiên thu, một con người phải phần đấu suốt đời, phài qua trải nghiệm bể dâu bầm dập, biết mở lòng chân thIện đón lấy tri âm, biết nhận ra người hay yêu ma như Tôn Ngộ Không khắc trừ cái gian ác, biết ước mơ, biết “chân tu” để lắng trong, hoàn thiện chính mình.
Tôi cho rằng dó là quá trình cá nhân chủ động tự sàng lọc, tự phát sáng trong suốt cuộc đời. Với nhà thơ, nghề thơ, càng phải tự phần đấu ngàn lần như thế. Vì sống đẹp và gieo mầm cái đẹp nên gian truân vạn phần!
Có thơ hay nhờ lửa cảm xúc cháy lên. Cũng có thơ hay nhờ phát hiện tứ mới. Thơ của Lê Huy Mậu mang giọng thì thầm của cái tôi tự kể. Thơ anh không trang hoàng, nhấp nháy sắc màu, không nhờ cánh nhạc réo rắt kéo lên. Cứ thủ thỉ, thầm thì như trò chuyện, cứ đọc chậm rãi trên văn bản mộc, nó khiến ta suy nghĩ. Cứ chịu đọc lại vài lần như thế, bạn sẽ đồng cảm một chút gì đó. Nó là chè xanh xứ Nghệ, là trà mộc không ướp thêm hương gì khác. Nhấm từ từ mà thưởng thức vị chát ngọt đời thường.
2/8/2015
N.T.X
